Pasyn lucylla (pokłonnik lucylla, pasyn wołowiaczek) Neptis rivularis to jeden z najlepszych lotników wśród polskich motyli dziennych. Jako gatunek silnie przywiązany do starych drzewostanów liściastych (zwykle łęgów nadrzecznych) oraz tradycyjnie użytowanych, podmokłych łąk staje się coraz rzadszy w wielu państwach. Gdyż już go spotkamy łatwo go obserwować. Nie jest bowiem płochliwy. Jak długo żyje pokłonnik lucylla? Czy podlega w Polsce ochronie gatunkowej? Jeżeli tak to jakiej? Odpowiedź na wszystkie te pytania poznacie w dzisiejszym wpisie!
Pasyn lucylla – wygląd
Pasyn lucylla jest średniej wielkości motylem dziennym z rodziny rusałkowatych, o rozpiętości skrzydeł 44-54 mm. Nie należy do najbarwniejszych owadów. Wierzch skrzydeł u obu płci jest ciemnobrązowy, niemal czarny, z eleganckim, białym rysunkiem. Ten biały rysunek, fachowo zwany „przepaską środkową”, to kremowy pas biegnący od połowy przedniego skrzydła przez całe tylne skrzydło. Małe, białawe plamki obserwujemy także na skrzydłach I pary, w ich komórce środkowej. U niektórych osobników dostrzec można białe kreski blisko zewnętrznego skraju skrzydeł. Spód skrzydeł z kolei będzie nieco jaśniejszy, raczej brązowy niż czarniawy, także z białym rysunkiem. Rysunek z dołu stanowi niejako odbicie rysunku z wierzchu skrzydeł. Osobniki dorosłe spijają nektar z wielu selerowatych, groszków, grochodrzewu, tawuł oraz jeżyn. Potrafi szybować długo, dalej od większości motyli naszej fauny. Rzadko kiedy porusza skrzydłami. Niespecjalnie boi się człowieka.
Pasyn lucylla – jajo, larwa, poczwarka
Pokłonnik lucylla składa jaja okrągławe, nieco wydłużone, koloru szaro-zielonego, tak na wierzchu jak na spodzie liści swoich ulubionych roślin pokarmowych. W dużym powiększeniu (pod binokularem czy mikroskopem) można dostrzec w osłonce jajka (chorionie) jamki o kanciastych brzegach oraz krótkie włoski w miejscach stykania się tychże jamek.
Gąsienice Neptis rivularis wylęgają się z jajka po tygodniu. Mogą być ubarwione rozmaicie – w różnych odcieniach szarości, brązów i bordów. Grzbiet larw bywa jaśniejszy od ich spodu, z ciemniejszymi, skośnymi cętkami. Na ich środku i tyle tułowia oraz na 2 i 8 segmencie odwłoka larwy tego motyla posiadają po parze włochatych wyrostków. Najważniejszą rośliną pokarmową larw będzie u nas bawolina (tawuła wierzbolistna), rosnąca dziko nad potokami i w wilgotnych lasach południa Polski, a sadzona dla pięknych, różowych kwiatostanów w ogrodach reszty kraju. W innych regionach gąsienice tego pokłonnika żerują na pozostałych gatunkach tawuły, ewentualnie na parzydle leśnym i wiązówkach. Larwy pasyna wołowiaczka hodowane w ogrodach zoologicznych i motylarniach, jedzą także liście innych tawuł.
Skoro u pasyna lucylli zimuje gąsienica to musi sobie przygotować odpowiednio wcześniej schronienie na czas mrozów. Dlatego po trzeciej wylince larwa nagryza liść rośliny żywicielskiej od brzegu blaszki do żyłki środkowej. Później zszywa oba te brzegi swoją jedwabną przędzą tak by utworzyły rurkę. Dodatkowo przytwierdza ja jedwabnymi nićmi do gałązki. W tak powstałym domku, zwanym hibernakulum, spędzi zimę.
Poczwarka lucylli będzie krótka, z siatkowatym deseniem, przyczepiona do rośliny za kremaster (koniec odwłoka). Wyróżnia ją opalizujący, perłowy połysk i charakterystyczna, brązowa, pomarańczowa albo beżowa cętka w centralnej części pokrywy skrzydeł. Pokrywy te wyraźnie odstają. Wzdłuż grzbietu poczwarki wołowiaczka tworzy się ostry grzebień z ciemnym skrajem. Na bokach odwłoku tego stadium pasyna widać cienkie, białe, ukośne linie jak również podłużne paski. Wisząca za kremaster poczwarka lucylli jako całość przypomina uschły liść ze śladami śluzu ślimaków, wciąż przyrośnięty do gałęzi tawuły lub pędu parzydła.
Pasyn lucylla – informacje o ochronie prawnej tego gatunku
Od 2017 roku pasyn lucylla podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej. Najważniejszym powodem zaniku tego owada pozostaje niszczenie jego siedlisk. Neptis rivularis przywiązany jest do siedlisk nadrzecznych, poddawanych regularnym wylewom lasów łęgowych oraz powstających po ich wykarczowaniu mokrych łąk i ziołorośli. U nas w Europie Wschodniej spotkać go można w różnych typach łęgów, od łęgów topolowych i wierzbowych do dębowych i wiązowych. Preferuje stare drzewostany w mozaice z ciepłymi, widnymi zboczami porośniętymi tawułą. Trafia się na polanach, zrębach, zaroślach, łąkach i wzdłuż duktów leśnych.
Pasyn lucylla – jak długo żyje?
Stadium gąsienicy to najdłuższy etap w życiu tego motyla. Trwa około 10 miesięcy, w Polsce od lipca do połowy maja następnego roku (na tym etapie pasyn lucylla zimuje). Stadium poczwarki będzie zdecydowanie krótsze. Potrwa tylko 3 tygodnie, w Polsce i krajach sąsiednich od końca maja do początków lipca. Moment wyjścia dorosłych motyli z poczwarek zależy od klimatu w danym państwie. W klimacie cieplejszym od naszego dojrzałe płciowo pasyny lucylla kończą metamorfozę pod koniec maja. U nas na Podkarpaciu i Ziemi Świętokrzyskiej raczej od połowy czerwca do sierpnia.
Większość okazów tego motyla ginie na różnych etapach swego życia.
Pasyn lucylla – symbolika
Neptis rivularis jak większość brązowych motyli naszej fauny (ogończyki, samice niektórych modraszków, wiele ciem) kojarzył się dość pozytywnie – z ziemią-karmicielką albo z jakąś dobrą wiadomością.
Autor Adam Kapler