Pawicowate (Saturnidae)
To bogata w gatunki rodzina ogromnych, spotykanych na całym świecie (kosmopolitycznych), choć przede wszystkim tropikalnych ciem, nie ustępujących urodą motylom dziennym Europy. Zależnie od badacza liczy ona co najmniej 1300-1500 gatunków. W faunie Polski prawie ich nie ma. Za rodzime dla naszych ziem uznaje się bowiem tylko 3 gatunki: dwie pawice (grabówkę i gruszówkę) plus lotnicę zyskę.
Osobniki dorosłe (uskrzydlone) pawicowatych wyróżniają się:
• dużymi, a przynajmniej średnimi rozmiarami, o rozpiętości skrzydeł nawet powyżej 25 cm (u największej ćmy świata Attacus atlas około 30 cm),
• barwnym umaszczeniem,
• charakterystycznymi wzorami pawich oczek (stąd polska nazwa rodziny) albo bezłuskowych okienek na skrzydłach, tak przednich jak i tylnych,
• niekiedy także z ogonkami na tylnych skrzydłach,
• silnym uwstecznieniem aparatu gębowego, nie pobieraniem pokarmu w wieku dorosłym (stąd nie odgrywają żadnej roli jako zapylacze!), a korzystaniem z bogatych zapasów tłuszczu, zgromadzonych jeszcze w stadium gąsienicy (stąd pękaty kształt tułowia i odwłoka),
• mocno zaznaczonym dymorfizmem płciowym (samce są chudsze, o szorstkich, grzebieniastych czułkach; samice grubsze, z czułkami bardziej biczykowatymi lub maczugowatymi; natomiast wzór i ogólna kolorystyka bywa niemal taka sama dla obu płci),
• szybkim lotem samców (branych niekiedy za nietoperze z racji ogromnych jak na insekty rozmiarów), fruwających niekiedy także w dzień, a ociężałym i niechętnym lotem samic, fruwających wyłącznie po nocach.
Jaja pawicowatych najpierw są jasne, z wiekiem, zwłaszcza po opadach ciemnieją.
Gąsienice, a później poczwarki pawicowatych chronią się w przędzonych przez siebie kokonach. Tak kształty, jak struktury tychże kokonów bywają nader odmienne, od prześwitujących i siatkowatych po zupełnie nieprzezroczyste, zbite, jajowate bądź gruszkowate. Kilka gatunków Saturnidae (szczególnie: jedwabnik chiński, inaczej tussor Atherea pernyi oraz j. dębowy A. yamamai) dostarcza jedwabiu, pozyskiwanego z dzikiej przyrody. Nie są jednak jakoś blisko spokrewnione z lepiej znanym nam jedwabnikiem morwowym Bombyx mori, jedynym obok pszczoły miodnej w pełni udomowionym owadem – jedwabnik morwowy należy bowiem do innej rodziny: prządkowatych Bombycidae. Podczas pierwszych linek gąsienice żerują gromadnie, potem samotnie. Podobnie jak wiele polskich ciem są mało grymaśne, żerując na bardzo wielu gatunkach roślin o rozmaitym chemizmie. Ułatwia to ich hodowlę w motylarniach, gdyż całkiem nieźle rozwijają się na naszych gatunkach np.: pawicę Lorquina skarmia się u nas m.in. bożodrzewem, morwą, lilakiem, ligustrem czy wierzbą. Kolorystyka gąsienic nawet u pokrewnych gatunków jak pawice atlas i Lorquina bywa różna.
Wykorzystane źródła:
Carter David. 1993. Motyle. Wiedza i Życie, Warszawa.
Sielezniew M., Dziekańska I. 2010. Motyle dzienne. MULTICO, Warszawa.
https://insektarium.net/lepidoptera-2/saturniidae-pawicowate/
Autor Adam Kapler