Pogłębiające się zmiany klimatyczne oddziałują na wszystkie organizmy żyjące na Ziemi, w tym również na motyle. Średnia temperatura na naszej planecie wciąż wzrasta, co sprzyja topnieniu lodowców i występowaniu ekstremalnych zjawisk atmosferycznych, które coraz częściej nawiedzają także nasz kraj. Jak motyle radzą sobie z globalnym ociepleniem? Jak zmiany klimatyczne oddziałują na proces ich rozmnażania? O tym opowiemy w dzisiejszym wpisie!
Zmiany klimatyczne – co to takiego?
Zgodnie z definicją Międzynarodowego Zespołu ds. Klimatu (IPCC) zmiany klimatyczne to „długotrwałe przekształcenia elementów klimatu, które mogą utrzymywać się przez lata, dekady lub stulecia”. Wspomniane wyżej przekształcenia elementów klimatu mogą obejmować np. wzrost średniej temperatury powietrza w danym regionie, wzrost/spadek opadów, występowanie ekstremalnych zjawisk atmosferycznych, pożarów, powodzi, podtopień itp. Zmiany klimatyczne mają destrukcyjny wpływ na środowisko naturalne oraz na niemal każdy aspekt życia człowieka. Nie pozostają one bez wpływu na światową gospodarkę oraz jakość życia na Ziemi.
Zmiany klimatyczne – przyczyny
Przyczyny zmian klimatycznych są złożone i wiążą się przede wszystkim z działalnością człowieka. Kluczowym czynnikiem jest emisja gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla, metan i podtlenek azotu, które gromadzą się w atmosferze. Gazy te pochodzą z różnych źródeł, w tym ze spalania paliw kopalnych używanych w transporcie, przemyśle i do produkcji energii, a także z rolnictwa i wylesiania. Wzrost ich stężenia w atmosferze prowadzi do efektu cieplarnianego, który zwiększa temperaturę na Ziemi. Innym czynnikiem przyczyniającym się do zmian klimatycznych jest nadmierna eksploatacja złóż naturalnych i zmiany w sposobach wykorzystania gruntów, które zaburzają obieg wody w przyrodzie. Klimatolodzy przewidują, że na kilkadziesiąt lat możemy mieć problem z dostępem do wody pitnej nie tylko w biednych krajach afrykańskich, ale też w wysoko rozwiniętych państwach europejskich.
Zmiany klimatyczne – skutki
Skutki zmian klimatycznych objawiają się na wielu płaszczyznach. Przede wszystkim obserwujemy wzrost ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak silne burze, susze i fale upałów, które mają bezpośredni wpływ na życie ludzkie, rolnictwo i środowisko naturalne. Zmiany w klimacie prowadzą również do postępujących zmian w ekosystemach. Zmienia się bioróżnorodność na poszczególnych kontynentach i dochodzi do stopniowego przesuwania się naturalnych siedlisk bezkręgowców i kręgowców. Obserwujemy również zmiany w cyklach życiowych zwierząt, które szczególnie dobrze widoczne są u motyli. Innym poważnym skutkiem jest podnoszenie się poziomu morza spowodowane topnieniem lodowców i lądolodów, co zagraża nisko położonym obszarom i społecznościom przybrzeżnym. Wzrost temperatury i zmiany w opadach wpływają również na dostępność wody pitnej i zasoby żywnościowe, co ma globalne konsekwencje gospodarcze i społeczne.
Motyle a zmiany klimatyczne i globalne ocieplenie
Zmiany klimatyczne wywierają znaczący wpływ na świat motyli w Europie i na świecie, prowadząc do istotnych przekształceń w ich populacjach i zachowaniach. Motyle reagują na te zmiany na różne sposoby, co widać między innymi poprzez modyfikację ich zasięgów geograficznych oraz fenologii, czyli aktywności w ciągu roku. W wyniku ocieplenia klimatu niektóre gatunki motyli przemieszczają się na północ w poszukiwaniu odpowiednich warunków do życia. Z kolei inne gatunki pojawiają się wcześniej w sezonie, ponieważ umożliwia im to sprzyjająca pogoda. Czynnik ten ma także wpływ na proces rozmnażania motyli. Naukowcy zauważyli, że niektóre gatunki w czasie jednego sezonu rozmnażają się częściej niż przed globalnym ociepleniem.
Jednak zmiany klimatu nie zawsze są korzystne dla motyli. Dla większości z nich stopniowe ocieplanie się planety stanowi zagrożenie w postaci utraty naturalnych siedlisk. Szczególnie narażone pod tym względem są gatunki tundrowe i alpejskie, które mogą ucierpieć na skutek przesunięcia się granic lasów i stref roślinnych.
Zmiany klimatyczne w Polsce i ich wpływ na rodzime gatunki motyli
W Polsce również obserwujemy podobne zjawiska dotyczące migracji motyli, która wymuszona jest zmianami klimatycznymi. Przykładem może być szybkie rozprzestrzenianie się Modraszka argiades na południowym zachodzie kraju oraz pojawienie się Polowca szachownicy na północnym wschodzie, gdzie wcześniej nie występował. Ciekawym zjawiskiem jest również zimowanie w Polsce gatunków migrujących, takich jak np. Rusałka admirał, co ma miejsce zwłaszcza po łagodnych zimach. Powyższe obserwacje pokazują, jak elastycznie i różnorodnie motyle adaptują się do zmieniających się warunków klimatycznych.
Podsumowując, kolonizacja regionów przez gatunki motyli, które wcześniej nie występowały na danym terenie, jest najbardziej widoczną konsekwencją zmian klimatycznych z punktu widzenia lepidopterologów. Kolejną ważną zmianą jest mniejsza różnorodność genetyczna motyli oraz zwiększenie ich zdolności adaptacyjnych do zmian następujących w ekosystemach.
Przeczytaj także: Wizyta w Motylarni – super pomysł na gwiazdkowy prezent dla dziecka!