Kraśnikowate, Zygaenidae, to rodzina motyli, która liczy blisko 1100 gatunków, z czego 19 można spotkać w Polsce. Owady te żyją na terenie całego kraju – zasiedlają lasy, polany i łąki. Są bardzo aktywne w ciągu dnia i lubią wypoczywać na roślinach takich jak oset czy ostrożnia. Czym wyróżniają się motyle z rodziny kraśnikowatych? Są to najbardziej trujące motyle w Polsce, o czym uczciwie ostrzega ich jaskrawe ubarwienie.
Trujące motyle. Jak wyglądają przedstawiciele rodziny kraśnikowatych?
Kraśnikowate należą do grupy małych i średnich motyli. Rozpiętość ich skrzydeł nie jest imponująca i wynosi od 20 do 40 mm. Owady te mają krępy, walcowaty odwłok, dobrze wykształconą ssawkę, maczugowate czułki oraz skrzydła o wąskiej budowie i zaokrąglonych krawędziach. Cechą charakterystyczną kraśnikowatych jest jaskrawe ubarwienie. Owady te często „noszą” kontrastowe kolory z metalicznym połyskiem. Ich skrzydła zwykle ozdobione są rzucającymi się w oczy plamami. Na terenie Polski można spotkać następujących przedstawicieli kraśnikowatych:
- kraśnik pięcioplamek,
- kraśnik goryszowiec,
- kraśnik purpuraczek,
- kraśnik rzęsinowiec,
- lśniak szmaragdek,
- lśniak zieleniak.
Motyle z tej rodziny nie należą do sprinterów przestworzy. Charakteryzuje je raczej powolny i ociężały lot, co sprawia, że są one łatwe do obserwacji.
Dlaczego kraśnikowate uznawane są za najbardziej trujące motyle w Polsce?
Kraśnikowate są trujące we wszystkich fazach rozwoju, a to dlatego, że ich ciało zawiera glikozydy cyjanogenne. To specyficzna grupa związków chemicznych występujących w niektórych roślinach. Kiedy motyl z rodziny kraśnikowatych pożywia się np. na roślinach bobowatych, gromadzi w swoich tkankach te niebezpieczne substancje. Dlaczego należy obawiać się glikozydów cyjanogennych?
Glikozydy cyjanogenne są nietoksyczne, dopóki są w roślinie i nie zostaną uszkodzone. Jednak gdy dojdzie do zniszczenia części rośliny, na przykład przez ugryzienie lub zgniecenie, glikozydy te wchodzą w reakcję z enzymami roślinnymi. W wyniku tej reakcji uwalnia się cyjanowodór, czyli kwas pruski, który jest bardzo toksyczny. Cyjanowodór działa poprzez blokowanie enzymu w komórkach ludzkich i zwierzęcych, który jest niezbędny do produkcji energii. Kiedy wspomniany wyżej enzym zostaje zablokowany, komórki nie mogą produkować energii, co prowadzi do ich uszkodzenia i śmierci.
Trujące motyle. W jakim celu kraśnikowate magazynują glikozydy cyjanogenne w swoim ciele?
Kraśnikowate magazynują glikozydy cyjanogenne w swoim ciele w celu obrony przed drapieżnikami. W przypadku zagrożenia motyle te są w stanie aktywnie uwalniać toksyny, aby odstraszyć drapieżnika. Proces ten może obejmować wytwarzanie gorzkiego smaku lub toksycznego zapachu. O potencjalnej toksyczności kraśnikowatych ostrzega ich wrogów także wyraziste, jaskrawe ubarwienie, które jasno deklaruje: „lepiej zostaw mnie w spokoju”. Glikozydy cyjanogenne pozyskiwane są przez kraśnikowate z roślin, na których żerują ich gąsienice. Po zjedzeniu tych roślin gąsienice przekształcają i gromadzą glikozydy w swoim ciele, by następnie „przekazać” toksyny dorosłemu osobnikowi.
Czy kraśnikowate są niebezpieczne dla ludzi?
Motyle z rodziny kraśnikowatych są trujące i niebezpieczne dla innych owadów, gadów, płazów bądź ptaków, jednak nie stanowią one żadnego zagrożenia dla ludzi. Aby zatruć człowieka cyjanowodorem potrzeba znacznie większej ilości kwasu pruskiego niż jest w stanie ją uwolnić stado kraśnikowatych. To ludzie stanowią większe zagrożenie dla motyli, ponieważ poprzez swoją działalność gospodarczą, przemysłową i rolniczą, prowadzą do wyniszczenia środowiska naturalnego i kurczenia się ekosystemów, które zamieszkują te kolorowe stworzenia.
Poznaj świat motyli w Motylarni Rozewie!
Odwiedzając Motylarnię Rozewie, masz okazję na własne oczy zobaczyć rzadkie gatunki motyli z najdalszych zakątków świata! Nasi podopieczni swobodnie latają po całym obiekcie i zachwycają Gości feerią barw, wzorów i niecodziennych zachowań, które nieczęsto mamy okazję podziwiać z bliska. Jeśli planujesz wypoczynek nad morzem w okresie od kwietnia do września, koniecznie uwzględnij wizytę w Motylarni. To jedna z najlepszych atrakcji na Pomorzu!